"Deed het hogere echalon maar wat meer aan integriteit!" riep een van mijn cursisten vandaag. Op de opleiding voor vertrouwenspersonen werd uitgebreid stilgestaan bij het concept 'integriteit".
Integriteit betekent transparant zijn en betrouwbaar: Je schrijft niet meer uren dan je gemaakt hebt, je kunt uitleggen waarom je opleidingsgelden aan een bepaald bureau hebt opgemaakt en je doet niet aan vriendjespolitiek. Al wordt er door medewerkers al snel geroepen: 'dit moeten onze bazen meer doen', ik begreep de de opmerking wel degelijk.
Het is ook moeilijk om integer te blijven als je hogerop komt. En al helemaal als je bij de crème de la crème hoort. Dan is er bijna geen houen meer aan! Hoe komt dat toch? De integriteitsschending heeft mijns inziens 3 belangrijke oorzaken: je perceptie over welke regels er voor jou gelden verandert, je wordt niet meer voorzien van de broodnodige feedback en groepsgedrag bepaalt jouw gedrag.
(Mee)veranderende regels
Integer handelen betekent dat als er regels ontbreken of onhelder zijn, je oordeelt en handelt op moreel verantwoorde wijze, op basis van algemeen aanvaarde sociale en ethische normen. Maar juist die normen veranderen mee met het naar boven klimmen op de ladder. Als je hoger op komt dan wordt je gedrag anders, je omgeving verwacht dat ook. Je hebt velen achter je gelaten en er zijn steeds minder mensen boven je. Je voelt je meer en meer speciaal. Daar hoort ook speciaal gedrag bij zoals je niet meer aan regels houden die wel voor de massa gelden. Er vindt een segregatie plaats: wij van de top en zij van het voetvolk. Dus is het heel makkelijk om jezelf wat privileges te gunnen al is het maar als 'beloning' voor wat je bereikt hebt. Je hebt niet voor niets zo lang alle hielen gelikt; nu wil je ook eens wat anders proeven. En omdat het stroopsmeren een taaie en langdurige bezigheid is geweest wil je wel écht iets leuks proeven. En dan moet je van goeden huize komen wil je niet bezwijken aan alle verlokkingen die een hoge positie met zich meebrengt. Als je ergens hard voor gewerkt hebt dan denk je dat je meer rechten hebt. En zo kan het komen dat je de bonnetjes voor de Royal Club le Baron zakelijk gaat declareren.
Tekort aan feedback
Als tweede is het een gegeven dat als je boven de goegemeente uitstijgt er steeds minder mensen zijn die jou feedback durven te geven. De mensen onder je durven dit niet uit angst voor represailles of denken dat hun carrière op een dood spoor eindigt. Je hebt alleen nog maar ja-knikkers om je heen. De mede-leiddinggevenden varen op een ander psychologisch mechanisme: het principe van de wederkerigheid. Als je collega iets voor jou doet dan gaat hij er van uit dat jij dat ook voor hem doet. Rugdekking geven heet dat, oftewel je collega's zijn credit aan het opbouwen voor later. Zij willen ook wel eens dat jij een oogje dichtknijpt.
De druk van de groep
Als laatste is er het psychologisch fenomeen dat ons gedrag sterk bepaald wordt door het gedrag van anderen om ons heen. Dus als jij als frisse, integere net opgeklommen rakker in de hoogste regionen van het gebouw vertoeft dan zullen de mede pluche bewoners je duidelijk maken dat er ander normen gelden dan een paar etages lager.
De groep zal impliciet laten merken dat je een norm overschreden hebt door je een watje te noemen als je niet meedoet of erger, de wetten van de uitsluiting toepassen. En omdat je net komt kijken wil je ook niet snel je positie verliezen en knijp je een oogje dicht als er te veel geld wordt uitgegeven aan dure kunst voor het management of een weekje op de hei in Tanzania. En in Tanzania is dan ook verder niemand om de uitgaven te controleren, maar goed daarom is ook voor deze bestemming gekozen. Misschien wel onder het mom van de ontwikkeling van rurale gebieden.
Het vraagt heel veel moed, zelfverzekerdheid en een sterk intern kompas om bij je beslissingen in de top integer te – blijven – handelen...
